Kaynak, Getty Images
Polonya, tahıl anlaşmazlığı nedeniyle Ukrayna’ya silah yardımını durduracağını açıkladı. Oysa Polonya, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrası Kiev yönetiminin en sadık destekçilerinden biriydi.
Polonya-Ukrayna ilişkileri tahıl ihracatı sorunu nedeniyle büyük bir engelle karşılaştı.
İki ülke liderleri dünya kamuoyu önünde Birleşmiş Milletler (BM) Genel Merkezi’ne ziyaretlerini, birbirlerine saldırmak için kullandı.
Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda gazetecilerle konuşurken, Ukrayna’nın dış yardım için ne kadar minnettar olduğunu sorguladı ve ülkeyi boğulan bir insana benzetti.
Duda, “Boğulan bir kişi çok tehlikelidir çünkü sizi en derinlere çekebilir. Kurtarıcıyı kolayca boğabilir” dedi.
Birkaç saat sonra Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy Polonya’ya yanıt verdi. karşılık verdi. Zelenskiy, Avrupa’daki bazı dostlarının “siyasi bir tiyatroda tahıldan bir gerilim filmi çevirerek” dayanışma gösterisi sergilemelerinin endişe verici olduğunu söyledi.
Varşova yönetimi, Zelenskiy’i kınadı ve komşusuna silah tedarikini durduracağını duyurdu. Bu karar, Ukrayna açısından savaşta potansiyel olarak büyük sonuçlar doğurabilir.
Tahıl anlaşmazlığını tetikleyen neydi?
Ukrayna büyük bir tahıl üreticisi. Rusya’nın işgaliyle başlayan Ukrayna savaşı ise Karadeniz’de ihracat yollarının büyük ölçüde kesilmesi nedeniyle dünya çapında tahıl sorununa yol açtı.
Bazı analistler Polonya’nın kararını ülkede yaklaşan seçimlere bağlıyor, kararın siyasi nedenlerle alındığını söylüyor.
Ukrayna’nın tahıl ürünleri için alternatif kara yolları bulmak zorunda kalması ise büyük miktarlarda tahılın Orta Avrupa’ya ulaşmasına ve bölge ülkelerinde tahıl fiyatlarının düşmesine neden oldu.
Avrupa Birliği (AB), yerel çiftçileri korumak için, beş ülkeye (Bulgaristan, Macaristan, Polonya, Romanya ve Slovakya) tahıl ithalatını geçici olarak yasakladı.
AB, 15 Eylül’de sona eren yasağı uzatmamayı tercih etti. Ancak Macaristan, Slovakya ve Polonya yasağı sürdürdü.
Ukrayna, bunun uluslararası yükümlülüklerin ihlali olduğunu söyleyerek konuyu Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) götürdü. Ancak Polonya yasağın devam edeceğini açıkladı.
AB’nin yürütme organı Avrupa Komisyonu, birlik üyesi ülkeler için daha geniş kapsamlı ticaret politikasına karar vermenin üye ülkelerin sorumluluğunda olmadığını söylüyor. Polonya’da 15 Ekim’de yapılacak seçimler öncesi iktidardaki Hukuk ve Adalet Partisi ise ülkenin çiftçilerini savunur görünmek istiyor ve söylemini sertleştiriyor.
Kaynak, Getty Images
Ukrayna Tahıl Anlaşması ne öngörüyordu?
Rusya, 24 Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgal ettiğinde, donanması ülkenin Karadeniz’deki limanlarını ablukaya aldı, ihracat için bekleyen 20 milyon ton tahıl limanlarda kaldı.
Bu durum, dünyada gıda fiyatlarının hızla artmasına yükselmesine neden oldu ve Ukrayna’dan önemli miktarda gıda ithal eden Orta Doğu ve Afrika ülkelerinde kıtlık tehlikesi yarattı.
Temmuz 2022’de Rusya ile Ukrayna arasında – Türkiye ve Birleşmiş Milletler’in (BM) arabuluculuğunda – anlaşmaya varıldı. Anlaşma, kargo gemilerinin Karadeniz’deki bir koridor boyunca hareket edebilmelerine olanak sağlıyordu.
Ukrayna limanları arasındaki koridor, 310 deniz mili uzunluğunda ve 3 deniz mili genişliğindeydi.
Anlaşma, Ukrayna’nın yaklaşık 33 milyon ton tahıl ihraç etmesine yardımcı oldu. BM Gıda ve Tarım Örgütü’ne göre böylece küresel gıda fiyatları yaklaşık yüzde 20 düştü.
Ancak Rusya anlaşmadan çekildi. BM Gıda Fiyat Endeksi’ne göre dünyada tahıl fiyatları Moskova’nın kararı sonrası yeniden arttı.
Rusya boşluğu doldurabileceğini söylüyor. Temmuz ayında Afrikalı liderlerle görüşen Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, önümüzdeki dört ay boyunca en az altı Afrika ülkesine (Burkina Faso, Orta Afrika Cumhuriyeti, Eritre, Mali, Somali ve Zimbabve) ücretsiz tahıl gönderme sözü verdi.
Putin, ay başında, ücretsiz tahıl ihracatının “birkaç hafta içinde” başlayacağını söyledi.
Kaynak, Getty Images
Ukrayna’ya hangi silahlar gönderiliyor?
Hem Polonya hem de Ukrayna, Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Sovyet döneminden kalma geniş bir silah stoğunu devraldı.
Ukrayna, Soğuk Savaş döneminden kalma silahlarından memnundu. Zira çok uzun süredir bu silahları kullanıyordu. Eski silahlarını Ukrayna’ya bağışlamak ve Batı’dan aldığı yeni silahlarını stoklamak da Polonya’yı aynı derecede memnun ediyordu.
Ancak Ukrayna’ya yapılan silah yardımı sonrası, Polonya’nın askeri teçhizatı yaklaşık üçte bir oranında tükendi. Polonya, Ukrayna’ya Sovyet döneminden kala 320 tank ve 14 MiG-29 savaş uçağı gönderdi. Tahıl anlaşmazlığı ise gelecekte silah teslimatını şüpheye düşürdü.
Polonya Hükümet Sözcüsü Piotr Müller, Ukrayna ile imzalanan anlaşmalar uyarınca, bu ülkeye sadece önceden kararlaştırılan mühimmat ve silahların gönderileceğini söyledi.
Polonya silah şirketi PGZ’nin bu şartlarda Ukrayna’ya önümüzdeki aylarda yaklaşık 60 adet Krab topçu silahı göndermesi bekleniyor.
Ukrayna’ya hangi ülkeler silah yardımı yapıyor?
ABD, Ukrayna’nın silahlandırılmasına öncülük ediyor. Washington şu ana kadar Kiev’e yaklaşık 46 milyar dolar değerinde silah gönderdi.
ABD’nin Ukrayna’ya gönderdiği silahlar arasında tanklar, topçu silahları ve roketatarlar da var. Amerikan yönetimi ayrıca Batılı müttefiklerin Ukrayna’ya ABD yapımı F-16 savaş uçakları tedarik etmesine izin verdi ve Ukraynalı pilotları jetleri kullanma konusunda eğiterek gelişmiş savaş uçaklarının Kiev’e teslimini destekleyeceğini söyledi.
Şu ana kadar Ukrayna’ya ABD’den sonra en fazla silah gönderen ülkeler Almanya, İngiltere, Norveç ve Danimarka. Polonya ise bu listede altıncı sırada.
Polonya, kendisini Rusya’ya karşı savunan Ukrayna’ya yaklaşık 3,3 milyar dolar değerinde askeri yardım gönderdi.
Varşova yönetimi Ukrayna’ya Leopard 2 muharebe tankları göndermiş ve Almanya’yı da aynı kararı alması için teşvik etmişti. Polonya daha önce ayrıca Ukrayna’ya savaş uçakları gönderme sözü de vermişti.
Polonya’da 1,5 milyondan fazla Ukraynalı mülteci yaşıyor.
