Kaynak, Getty Images
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Çarşamba günü AKP Meclis Grup Toplantısı’nda yaptığı konuşmada İsrail’i sert bir dille eleştirdi, “Hamas terör örgütü değil, kurtuluş ve mücahitler grubudur” dedi.
Erdoğan konuşmasında İsrail’e gitme projesini iptal ettiğini, Türkiye’nin İsrail devletiyle sorunu olmadığını ancak İsrail’in Filistin’e karşı “bir örgüt gibi davrandığını” söyledi. Erdoğan, 7 Ekim’deki saldırılar ve İsrail’in Gazze’ye süren bombardımanının ilk günlerinde taraflara itidal çağrısında bulunmuş ve şiddetin sona ermesi için diplomatik çabalara başlamıştı.
Erdoğan dün de Türkiye’nin “canlı kalmış ölülerle dolu bir dünyada hakikati haykırmaya ve bunun için siyasi, diplomatik ve gerekiyorsa askeri tüm yolları devreye sokmaya hazır olduğunu” belirtti.
İsrail, tepki göstererek Erdoğan’ın sözlerini reddettiklerini belirtti. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Lior Haiat, “Hamas, IŞİD’den beter, alçak bir terör örgütüdür” dedi.
Peki Erdoğan’ın sözleri dünya basınında nasıl yankı buldu?
İngiltere ve ABD basını
New York Times, “İsrail’e saldıran Türkiye lideri Hamas’ı savundu” başlığıyla yaptığı haberde Erdoğan’ın ABD dahil diğer NATO ülkeleriyle arasındaki gerilimi artıracak pozisyonlar aldığını öne sürdü.
Erdoğan’ın yorumlarının diğer Batılı ülkelerin tutumlarıyla “tam bir tezat oluşturduğunu” söyleyen New York Times, konuşmanın Arap ve Müslüman dünyasının bazı kısımlarında yaygınlaşan duyguları yansıttığını belirtti.
Haberde Erdoğan’ın İsrail ziyaretini iptal etmesinin yanı sıra Hamas ile bağlarını sürdürdüğüne dikkat çekildi, Hamas üyelerinin sık sık Türkiye’de vakit geçirdiği ve grubun çoğu liderinin 7 Ekim saldırısı sırasında Türkiye’de bir toplantıya katıldığı belirtildi.
Öte yandan Erdoğan’ın NATO müttefikleriyle Rusya konusunda da görüş ayrılıkları yaşadığı ve Erdoğan’ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüşmeye devam ettiği hatırlatıldı.
İngiltere merkezli Financial Times gazetesi, Erdoğan’ın İsrail ve müttefiklerine yönelik eleştirilerini artırmasının ardından Türk borsalarında düşüş yaşandığını aktardı.
Financial Times, Ankara’nın ekonomik kalkınmayı hızlandırmak için batıdan gelecek yatırımları güvence altına almaya çalıştığı bir dönemde olduğuna da dikkat çekti.
Amerikan araştırma şirketi FactSet’in verilerine göre BIST 100 endeksi Şubat ayının başından bu yana en büyük düşüşünü gerçekleştirerek yüzde 7’den fazla düştü.
Öte yandan The Daily Telegraph Gazetesi, Erdoğan’ın konuşmasını “Türkiye cumhurbaşkanı Hamas’ın terörist bir grup olmadığını söyledikten sonra tartışmalara yol açtı” başlığıyla haberleştirdi.
Erdoğan’ın diplomatik bir tartışmayı kızdırdığını söyleyen Telegraph, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres’in Salı günü Filistin topraklarının İsrail’in “56 yıldır işgali altında” olduğuna işaret ederek, 7 Ekim saldırılarının “fanus içinde” gerçekleşmediği yönündeki sözlerine de dikkat çekti.
Daily Mail gazetesi ise Erdoğan’ın konuşmasının, Türkiye’nin Batı ile ilişkilerini iyileştirmeye yönelik son dönemdeki çabalarından bir U dönüşe işaret ettiğini söyledi.
Kaynak, Financial Times
Financial Times gazetesi, Erdoğan’ın İsrail ve müttefiklerine yönelik eleştirilerini artırmasının ardından Türk borsalarında düşüş yaşandığını aktardı.
İtalyan gazetelerinin manşetlerinde
İtalya Başbakan Yardımcısı Matteo Salvini dün Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Hamas ile ilgili sözlerinin ‘’mide bulandırıcı’’ olduğunu söylemişti.
Erdoğan’ın sözleri bugün İtalya’da yayımlanan birçok ulusal gazetenin baş sayfasında, haber bültenlerinin gündem maddeleri arasında yer aldı.
Kamu yayıncısı Rai’nin haber kanalı Rainews24 konuyla ilgili haberinde “Erdoğan kendisini Gazze’nin savunucusu olarak tanıtmak istiyor” ifadelerini kullandı.
Rai, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bugün Papa Francesco ile yaptığı telefon görüşmesini de bu bağlamda değerlendirdi.
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre görüşmede, “İsrail ile Filistin arasındaki çatışmalar ve bölgede giderek ağırlaşan insan hakları ihlalleri” ele alındı.
La Repubblica ve La Stampa gazeteleri, Erdoğan’ın dünkü Hamas çıkışını manşetlerinden “Erdoğan Hamas’ın yanında” başlığıyla verdi.
La Repubblica, baş sayfasında “Türkiye Cumhurbaşkanı kökten dinciler konusunda ABD ve AB’den uzaklaşıyor” dedikten sonra haberde şu ifadeleri kullandı:
“İsveç’in NATO’ya katılım protokolünü imzalayarak müttefikleri memnun etmesinin ertesi günü Erdoğan muhteşem dönüşlerinden birini daha yaptı ve Avrupa ve Amerika’nın pozisyonunun karşısında saf tuttu.”
“Türkiye Cumhurbaşkanı, Hamas’ın davasına hep sempati duydu” diyen gazete, ancak “Hamas’ın İran’a yakınlığının Ankara’yı memnun etmediğini” belirtti.
Erdoğan’ın, Rusya-Ukrayna krizinde olduğu gibi, İsrail-Filistin meselesinde de arabuluculuk rolü arayışında olduğunu, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın “ateşkese varılması için bir garantör sistemi” önerdiğini yazan la Repubblica şöyle devam etti:
“Ancak ne İsrail, ne Amerikalılar (Blinken, Orta Doğu turu sırasında Türkiye’yi hiçe saydı) ne de Körfez ülkeleri izin verdi ve bunun yerine Katar ve Mısır’ın arabuluculuğunu tercih etti.”
La Stampa da Erdoğan’ın sözlerine haber ve analizlerle yer verdi. Gazetenin bir analizinde “Türkiye ve Katar, İran eksenini takip ediyor” başlığı altında şu ifadeler yer aldı:
“(Katar Emiri Tamim bin Hamad) Es Sani’nin tutumu ve Erdoğan’ın çok daha sert tutumu, her şeyden önce İran liderliğindeki ‘direniş eksenine’ karşı koymaya hizmet ediyor. Tahran, geçmişte birbirini katleden Şii ve Sünni milisleri ‘Siyonist varlıkla mücadele’ adı altında bir araya getirmek istiyor. Ancak Erdoğan ve Es Sani, İslam dünyasındaki liderliklerinin elinden alınmasını istemiyor. Şu ana kadar iki masada oynamayı başardılar: Batı ile NATO’nun dostları ve Filistin davasının destekçileri masalarında. Bu denge oyununu sürdürmek gittikçe zorlaşıyor.”
La Stampa’da “Türk sultanın şeriatı” başlıklı bir yorum yazısı da yayımlandı.
Bu makalede Rusya-Ukrayna konusunda Türkiye’nin NATO’ya bağlılık gösterdiği vurgulandıktan sonra, “Bu bağ sebebiyle, demokratik standartlara ve hukukun üstünlüğüne saygı açısından onu (belki de çok fazla) affettik. Ancak kesin olarak İslamcı ve radikal bir yörüngeye kaymaması için bugün başvurmamız gereken şey de yine bu bağdır” denildi.
Yorumda, “Türkiye’nin Batı’dan tehlikeli kopuşunu önlemenin tek yolu çok taraflılık ilkesi” denildi.
Il Giornale ise haberi baş sayfasından, “Erdoğan’ın hezeyanları: Hamas kurtuluş savaşçısı” başlığıyla duyurdu.
Gazetenin baş yazısında da “Türk diktatör NATO’yu suistimal ediyor” başlığı kullanıldı. Il Giornale’nin yayın yönetmeni Alessandro Sallusti, Erdoğan’ın yanı sıra BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in Hamas hakkındaki tartışma yaratan sözlerine de atıf yaptı ve “Bu iki beyefendinin amaçlarının ne olduğunu sorabilir miyiz? Nihai amaçları İsrail’i ve bizi yok etmek olmasın da…” dedi.
Avvenire gazetesi de birinci sayfadan “Erdoğan Hamas’ın tarafını tutuyor” başlığını kullandı.
İtalya Katolik Kilisesi’nin gazetesi, “Türk reis bir kez daha cepheyi bozdu. Hamas teröristlerini ‘kurtuluş grubu’ diye tanımladı ve İsrail gezisini iptal etti. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan her zamanki gibi belirsizlik kartını oynamayı deneyip başarısız olduktan sonra maskesini indirdi” diye yazdı.
Fransa, Belçika ve Hollanda medyası
Fransa’nın önde gelen gazetelerinden Le Monde, haberi İsrail – Filistin gerilimin canlı olarak aktardığı sayfada şu şekilde verdi:
“Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, iki ülke arasında son dönemde yaşanan yakınlaşmaya rağmen İsrail’e yapacağı tüm seyahat planlarını iptal ediyor.
France 24 kanalı da haberi, “Erdoğan İsrail’e seyahat planını iptal etti” başlığıyla aktardı. Haberin içinde, “Erdoğan’ın, Hamas’ın bir terör örgütü olmadığına ve üyelerinin ‘topraklarını koruyan bir grup kurtarıcı’ olduğuna inandığı” belirtildi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Hamas’la ilgili açıklaması, Belçika medyasında da ilk haberler arasında yer aldı.
Belçika Radyosu, Erdoğan’ın açıklamalarını, “Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, Hamas’ı ‘ülkelerini koruyan bir grup özgürlük savaşçısı’ olarak nitelendirdi” başlığıyla duyurdu.
Haberde şu ifadelere yer verildi:
“Türkiye, Hamas’ı terör örgütü olarak etiketleyen NATO’nun Avrupa’daki ortakları gibi değil. Türkiye için bu yeni bir tutum değil. Filistin mücadelesine her zaman güçlü bir destek oldu.”
Gazet van Antwerpen, “Erdoğan Hamas’a daha sıkı sarılıyor: Batı’nın İsrail için akan gözyaşları aldatmanın ifadesidir” başlıklı haberinde, “Bunlar radikal bir Filistinli aktivistin değil, Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sözleri” yorumuna yer verdi.
Neuwsblad gazetesi açıklamayı, “Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, Hamas’ı ‘ülkesini koruyan bir grup kurtarıcı’ olarak görüyor” başlığıyla duyurdu.
Haberde Türkiye ile İsrail arasındaki son dönemde yaşanan yakınlaşmaya işaret edilerek, “Ama Erdoğan artık geri adım atıyor. İsrail’e gitmeyi planlamıştı ama iptal etti” dendi.
Hollandalı kamu yayıncısı NOS da gelişmeyi şu ifadelerle aktardı:
“Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, kendi partisinden milletvekillerine yaptığı konuşmada İsrail’i eleştirdi. Ayrıca Hamas’ın bir terör örgütü olmadığına inandığını da söyledi.
“Erdoğan’ın gözünde Hamas, ‘ülkesini savunmak için savaşan bir özgürlük grubu’. Cumhurbaşkanı, İsrail’in Batı Şeria’daki Ramallah ve diğer yerlerdeki ‘yerleşim terörünü’ de durdurması gerektiğini söyledi.”
Almanya kamu yayıncısı: ‘Tehlikeli patlayıcı’
Alman kamu yayıncısı WDR, “Erdoğan Hamas’ın yanında yer alıyor: Tehlikeli patlayıcı” başlıklı haberinde, “Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, Hamas’ın bir ‘kurtuluş örgütü’ olduğunu söyleyerek radikal İslamcı Filistinli grubun yanında yer aldı. Bilim insanları toplumdaki bölünmeden korkuyor” ifadelerini kullandı.
Haberde, Türkiye kökenli gazeteci ve akademisyenlerin görüş ve değerlendirmelerine yer verildi.
Essen’deki Radikalleşme Araştırma ve Önleme Merkezi Başkanı siyaset bilimci Burak Çopur, Erdoğan’ın sözlerini WDR’ye, “tehlikeli patlayıcı” olarak değerlendirdi.
“Erdoğan’ın Hamas’ı savunması Batı dünyasına savaş ilanıdır” diyen Çopur, bu açıklamanın, Almanya’daki yaklaşık 500 bin Erdoğan seçmeni için “Hamas lehine sokaklara çıkma, onu Erdoğan kadar savunma” yönünde bir teşvik olabileceğini ve Almanya sokaklarının hareketlenebileceğini söyledi.
Bir başka kamu yayıncısı olan ZDF kanalının haberinde Almanya Başbakan Yardımcısı Robert Habeck’in, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Hamas’ı “özgürlük savaşçıları” olarak nitelendiren ve İsrail’in “vahşet” yarattığını söyleyen açıklamalarını eleştirdiği belirtildi.
Die Tageszeitung (TAZ) gazetesinin köşe yazarlarından Jurgen Gotsslich, Erdoğan’ın Hamas’la ilgili açıklamasını, “Artık batının bir parçası değil” başlıklı yazısında değerlendirdi.
Erdoğan’ın açıklamasının şaşırtıcı olmadığı vurgulanan yazıda, “Kendisi Hamas’ı her zaman bir kurtuluş hareketi olarak görmüştür. Müslüman Kardeşler’den çıkması onu daha da sevimli kılıyor. Şok edici olan tek şey, Hamas’ın İsrail sivil halkına karşı gerçekleştirdiği katliamın ardından şu anda bile tavizsiz bir şekilde örgütün arkasında olması” dendi.
Yorumda bu nedenle Erdoğan’ın, “İsrail hükümetinin terör eyleminin intikamını almak için Gazze Şeridi’ndeki tüm Filistin halkını bombalamasına karşı çıkmakla kalmayıp, aynı zamanda üstü kapalı olarak Hamas’ın terörünü meşrulaştırdığı” öne sürüldü.
Erdoğan’ın, Ukrayna ile Rusya arasında olduğu gibi Hamas saldırısının hemen ardından da, kendisine her iki tarafta da manevra alanı sağlayacak tarafsız bir tutum sergiliyor gibi göründüğü ifade edilen yazıda, şu görüşlere yer verildi:
“Artık bitti. Bunun Gazze Şeridi’nde artan ölü sayısından mı yoksa perde arkasındaki hayal kırıklığı yaratan görüşmelerden mi kaynaklandığı belli değil, ancak Erdoğan kendisini açıkça Batı’nın fikir birliğine karşı konumlandırmış durumda. Bunu iç politik kaygılardan değil, derin inancından yapıyor.
“Onun hükümeti döneminde İsrail’le defalarca derin çatışmalar yaşandı. Netanyahu ile son dönemde yaşanan yakınlaşma yine tarih oldu. Bu savaşın Batı ile dünyanın geri kalanı arasındaki bölünmeyi Ukrayna’daki savaştan daha da fazla derinleştirmesi muhtemel. Erdoğan artık kesinlikle Batı’nın çatışmanın bir parçası değil.”
Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ) gazetesi de, “radikal İslamcı Hamas’ın birçok ülke tarafından terör örgütü olarak sınıflandırılması nedeniyle” Erdoğan’ın sözlerinin anında eleştirilere maruz kaldığını aktardı.
Suddeutsche Zeitung, “Erdoğan: Hamas terör örgütü değildir” başlıklı haberinde, “Türkiye cumhurbaşkanı Ankara’daki milletvekillerine Hamas’ın bir ‘kurtuluş örgütü’ olduğunu söyledi. Radikal İslamcı örgüt, birçok ülke tarafından terör örgütü olarak sınıflandırılıyor” görüşüne yer verdi.
‘Erdoğan uzun bir süre bekledikten sonra nitekim taraf seçti’
Yunan radyo ve TV haber bültenlerinde ilk sıradan verilen İsrail’in Gazze operasyonları konulu haber ve yorumlarında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Hamas terör örgütü değildir” ifadesiyle “İsrail-Hamas çatışmalarında açıkça taraf seçtiği” yorumu var.
Yunan basını genel olarak “Erdoğan uzun bir süre bekledikten sonra nitekim taraf seçti” türünde yorumlara yer veriyor.
Milliyetçi Dimokratia, “Erdoğan terör örgütü Hamas’ın hamisi olarak İsrail’e ve Batıya karşı cephe açtı” ve “Sultan cihatçıları savunmakla gerçek yüzünü gösterdi” ifadelerine yer verdi.
Muhafazakar Elefteros Typos, “Türk-İsrail ilişkileri Hamas nedeniyle çöküşe geçti” dedi.
Sol eğilimli Ef.Syn gazetesi, “Ankara orta doğudaki suları bulandırdı. Erdoğan, Hamas’ın terör örgütü olmadığını açıklamakla ortalığı ateşe verdi” dendi.
İktidar yanlı Kathimerisi gazetesi ise, “İsrail ve ABD, Erdoğan’ın Hamas’ı kurtuluş örgütü olarak tanımlamasına şiddetli tepkiler gösterdi. Amerikalı milletvekilleri Erdoğan’ın terör örgütüne ‘yataklık etmesine’ bir son vermesi için Biden yönetiminin harekete geçmesini istedi” ifadelerine yer verdi.
Ekonomi gazetesi Naftemboriski gazetesi, “Erdoğan’ın Hamas’a sırt çıkması Türk borsasını sarstı. Türkiye-İsrail ilişikleri yeniden çöküşe geçti” dedi.
Bağımsız Ta Nea, “Erdoğan, Hamas’ı temize çıkarmakla İsrail’e karşı cephe almış oldu” ifadesini kullandı.
İsrail ve Arap medyası
İsrail medyasında ağırlıkla Erdoğan’ın sözlerine İsrail yetkililerinden gelen öfkeli tepkiye yer verildi.
İsrail kamu yayıncısı Kan, İsrail Dışişleri Bakanlığı’nın Erdoğan’a yanıt olarak şu sözlerini aktardı: “İsrail, Türkiye Cumhurbaşkanı’nın terör örgütü Hamas hakkındaki sert sözlerini iğrenerek reddediyor. Hamas, bebekleri, çocukları, kadınları, yaşlıları vahşice ve kasten katleden, sivilleri rehin alan, kendi halkını canlı kalkan olarak kullanan, IŞİD’den daha beter, iğrenç bir terör örgütüdür.”
Al Jazeera da haberlerinde ağırlıkla “Hamas’ın terör örgütü değil, özgürlük hareketi” olduğu açıklamasına odaklandı.
Hizbullah’ın sözcüsü olarak nitelenen Lübnanlı El Menar televizyonunda 26 Ekim’de yayına katılan bir uzman Erdoğan’ın “yalanları” olarak adlandırdığı sözlerini eleştirdi ve “Türkiye cumhurbaşkanının ülkesinin askerlerini Gazze’ye sokmayı ve orada nüfuz kazanmayı planlayabileceğine, dair korkuları” dile getirdi.
Bu habere Roma’dan Övgü Pınar, Lahey’den Yusuf Özkan ve Atina’dan Stelyo Berberakis katkıda bulundu.
