- Nader Ibrahim
- BBC Dünya Servisi
Kaynak, @RSOTM Telegram channel
Olağanüstü bir Cumartesi günü, Wagner’in özel ordusu bünyesindeki bi,likler, Rusya’nın askeri lider kadrosuna karşı bir isyan eylemi olarak başkent Moskova’ya ilerlemeye başladı.
Yol boyunca grup, Ukrayna’daki savaşın yürütüldüğü Rusya’nın güneyindeki Rostov-on-Don şehrindeki askeri karargahı bile ele geçirdi.
Wagner birlikleri, komşu ülke Belarus’un lideri Aleksandr Lukaşenko’nun arabuluculuğuyla Rusya hükümetiyle varılan anlaşma sonrası Moskova’ya sadece 200 kilometre mesafedeyken durdular.
Böylece Rusya’da olası bir iç savaş önlendi. Anlaşma uyarınca Wafner savaşçıları, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in “vatana ihanet” olarak nitelendirdiği Cumartesi günkü isyanda yer aldıkları için yargılanmayacaklar.
Wagner’in ünlü lideri Yevgeni Prigojin, Belarus’a sürgüne gidecek. Onun savaşçılarından Cumartesi günkü isyana katılmayanlar, Rus ordusunun parçası olmak için sözleşmeler imzalayabilecekler.
Kaynak, Getty Images
Prigojin, anlaşma sonrası Telegram kanalında yaptığı açıklamada, muhtemelen Rusya Savunma Bakanlığı’na atıfta bulunarak, “onların” Wagner’i “dağıtmak” istediklerini söyledi. Ancak ani güç gösterisinin tek sebebinin bu olup olmadığı net değil.
Wagner ve uluslararası savaş suçları
Wagner savaşçıları Afrika, Suriye ve Ukrayna’nın bazı bölgelerinde – çoğu silahsız sivillere karşı – zulüm yapmakla suçlanıyor.
BBC, Libya’da yaptığı bir araştırmada, Wagner üyelerinin sivilleri infaz ettiğine ve başkenti Trablus çevresinde ailelerin yaşadıkları evlerde askeri personele zarar vermek üzere tasarlanmış kara mayınlarını ve bubi tuzaklarını yasa dışı kullandıklarına dair kanıtlar buldu.
BBC ekibi 2021’de Trablus’u ziyaret etti, babası ve iki erkek kardeşiyle birlikte Wagner savaşçıları tarafından kaçırılan bir görgü tanığıyla görüştü. Bu kişi bize bir köydeki küçük bir ek binaya nasıl götürüldüklerini anlattı. Wagner savaşçılarından bazıları daha sonra araca geri döndü, ancak Kalaşnikof tüfekli iki savaşçı tuvaletin dışında bekledi:
“İçlerinden biri silahını çıkardı. O an anladım. Ateş edeceğini biliyordum. Ateş etmeye başlayınca yana düştüm ve ölü taklidi yaptım.”
Babası ve kardeşleri ise öldürüldü.
Görgü tanığı, BBC ekibinin katillerden birini, Vakha kod adını kullanan bir Wagner savaşçısını teşhis etmesine yardımcı oldu. Bu kişi daha sonra Ukrayna’nın işgali sırasında öldürüldü.
Kaynak, @RSOTM Telegram channel
Mayıs 2022’de Ukraynalı savcılar, ülkenin işgali sırasında sivillere işkence ve cinayet de dahil olmak üzere işledikleri iddia edilen savaş suçlarından aranan 8 Wagner üyesinin isimlerini ve fotoğraflarını yayımladı.
ABD Hazine Bakanlığı, bu yılın başlarında grubu, “Orta Afrika Cumhuriyeti ve Mali’de toplu infazlar, tecavüz, çocuk kaçırma ve fiziksel taciz” dahil olmak üzere, devam eden ciddi suç faaliyetlerine karışmakla suçladı.
Wagner Rus ordusuna katılırsa ne olur?
Cenevre Sözleşmeleri uyarınca, devletlerin silahlı kuvvetleri tarafından işlenen uluslararası insancıl hukuk ihlallerini soruşturma ve cezalandırma sorumluluğu ve görevi var.
Bu nedenle Rusya, Wagner savaşçıları tarafından işlenen tüm suçları ve ihlalleri soruşturmakla yükümlü olacak ancak yalnızca Rusya Savunma Bakanlığı ile sözleşme imzaladıktan sonra işlenenleri.
Wagner gibi yakalanması zor ve karanlık bir paralı asker grubunun aksine, Rus ordusunun resmi bir yasal çerçevesi ve hesap verebilirlik mekanizmaları var.
Kaynak, AFP
Ancak Paris’te yaşayan Suriyeli bir insan hakları avukatı olan Mazen Derwish, Rus ordusuna katılmanın, Wagner’in geçmişteki veya gelecekteki kurbanları için adaleti tesis edemeyebileceğini söylüyor.
Derwish, 2017’de Suriye’de Hamadi Bouta adlı bir sivili işkence yaparak öldüren Wagner savaşçılarını tespit etmek için titiz bir çalışma yaptı. Savaşçılar yaptıklarını kaydetmişti.
Korkunç olayın görüntüleri internete sızdırıldı.
Rusya’daki avukatların yardımıyla olaya karışan kişiler hakkında Moskova’da suç duyurusunda bulunuldu.
Derwish bize, şikayette adı geçenlerden hiçbiri hakkında herhangi bir işlem yapılmadığını ve bunlardan birinin aslında şikayette bulunulduktan sonra Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından onur madalyası ile ödüllendirildiğini söylüyor.
Wagner Grubu sadece dağıtılırsa ne olur?
Wagner Grubu’nun kurbanları için adaleti sağlamak, grup tamamen dağıtılırsa daha da zor olabilir.
Zira ceza davalarının çoğu, gruplar değil, bireyler tarafından yeniden açılıyor. Bu nedenle Wagner dağıtılırsa savaşçıları hala takip edilebilir. Ancak varlığının son bulması halinde, Wagner hakkında kanıt toplamak ve emir komuta zincirinde suçun nerede olduğunu göstermek daha zor.
Kremlin ile varılan anlaşma uyarınca, halen uluslararası alanda konuşlanmış Wagner savaşçılarına ne olacağı belli değil. Grup; Libya, Sudan, Suriye, Mali, Orta Afrika Cumhuriyeti, Mozambik, Venezuela, Burkina Faso ve Madagaskar gibi birçok ülkede faaliyet gösteriyor.
Wagner’i yıllardır yakından takip eden Birleşmiş Milletler’den bir diplomatik kaynak BBC’ye, grubun Rus hükümetiyle arasının bozulması ve dağıtılması halinde, Afrika’daki birimlerinin artık Rusya Savunma Bakanlığı tarafından ikmal edilmeyeceğini söyledi.
Aynı kaynak Orta Afrika Cumhuriyeti, Libya, Sudan ve Mali gibi ülkelerde savaşçıların hiçbir siyasi veya askeri destek olmaksızın herhangi bir ücret ödenmeden bırakılabileceklerini söylüyor.
Bu da, şu anda Afrika’da konuşlandırılan Wagner savaşçılarının esasen işsiz kalabilecekleri ve kiralanabilecekleri anlamına geliyor. Böylesi bir durum da, istikrarsızlık, iç savaşlar ve isyanlarla boğuşan ülkeler için büyük bir tehlike oluşturuyor.
Siviller sıklıkla siyasi güç mücadelelerinin kurbanları. Ve Wagner’in şu anda faaliyet gösterdiği ülkelerde, bu kaosun şöhreti kötü Wagner Grubu’ndan daha fazla dizginsiz vahşetle sonuçlanmamasını umuyor olacaklar.
