Kadınlar Dünya Kupası 2023: Fas’ta kadın futbolunun devrimi

Geçen yılki Kadınlar Afrika Uluslar Kupası’nda ikinci olan kadın milli takımı, tarihindeki en iyi performansı göstererek Dünya Kupası’na katılım hakkı kazandı.

Peki Fas bugüne kadarki en büyük futbol başarılarını nasıl gösterebiliyor?

2009’da Kral Altıncı Muhammed, Sale şehri yakınlarında Fas’ın yeni futbol akademisini açtı. Kral tarafından desteklenen ve finanse edilen uzun vadeli bir planın ilk adımı olan bu akademi, ülke futbolunu ve futbolun cinsiyetler arası bir spor olarak algılanmasını merkeze alarak genç oyuncular yetiştirmeyi amaçlıyordu.

Başlangıçtaki temel hedef, ülke genelinde yüzlerce üst düzey saha inşa etmeyi de içeriyordu. En göz alıcı altyapı ise 2019’da Rabat şehrine yakın ve kralın adını taşıyan “Kral Mohammed VI Eğitim Kompleksi” oldu.

Kadın ve erkek milli takımlarının hem gençlik hem de as takımı seviyelerinin antrenman tesislerinin bulunduğu bu 65 milyon dolarlık merkez, sekiz adet sahayla birlikte futsal ve plaj futbolu sahaları, spor salonları, tıbbi tesisler, olimpik yüzme havuzu, sınıflar ve beş yıldızlı bir oteli içeriyor.

BBC Spor Afrika’nın Dünya Kupası öncesinde ziyaret ettiği bu kompleks hakkında Fas savunucusu Yasmin Mrabet “Daha ne isteyebilirim ki? Burada gerçek bir profesyonel futbolcu gibi hissediyorum. Son yıllarda federasyonun özellikle kadın futboluna yaptığı yatırım inanılmazdı ve sonuçları açıkça görebiliyorsunuz,” diyor.

Geçen yıl ilk kez Kadınlar Afrika Uluslar Kupası’nı (Wafcon) ev sahibi olarak düzenleyen Fas, daha önce turnuvaya sadece iki kez (1998 ve 2000) katılmış, altı maçta sadece bir galibiyet almış ve 22 gol atabilmişti.

Ancak kendi sahalarında final oynayan takım, 51 bin kişilik tribünleri önünde Güney Afrika’ya 2-1 kaybetti.

Takımın yıldız oyuncusu ve aynı zamanda kaptanı olan Ghizlane Chebbak, “Her maç sonrası sayısı daha da artan taraftar bizi şaşırttı. Duygusal bir şekilde oynamaya başladık. Örnek olmak bizim görevimiz,” diyor.

32 yaşındaki futbolcu sabah antrenmanı sonrasında “Ciddi bir çalışma vardı ve sonuçları almaya başladık. Bu neslin bir parçası olduğumuz için şanslıyız,” diye ekliyor.

Milli takımın Fransız antrenörü Pedros da saha dışında “kralın iradesinin” de söz konusu başarıda önemli bir rol oynadığını düşünüyor.

Lyon ile iki UEFA Şampiyonlar Ligi şampiyonluğu yaşadıktan sonra Aralık 2020’de Fas Kraliyet Futbol Federasyonu (FRMF) tarafından göreve getirilen Pedros “Sanırım federasyonun desteğine sahip olmasaydık başarılı olamazdık,” diyor.

“Futbola yatırım Avrupa’da uzun süre önce başladı. Ancak Fas, kadın futboluna bu kadar çok yatırım yapan nadir Afrika ülkelerinden biri. İnançla yaptığınız şeyi paylaştığınızda meşaleyi elden ele dolaştırmış oluyorsunuz.”

Ülkede futbola yapılan yatırım sadece altyapıyla ya da yabancı teknik direktörlerin transferleriyle sınırlı kalmadı.

Federasyon, bir anlaşma imzalayarak Ağustos 2020’de ligin profesyonel olmasını sağladı. Aynı zamanda 17 yaş altı ulusal lig ile birlikte kızlar için bölgesel gençlik yarışmaları planlarını da duyurdu.

Projenin tek amacı sadece gelecekte elit futbolcular yetiştirmek değildi.

Tüm projeler, aynı zamanda geleneksel değerlere sahip Müslüman bir ülkede sosyal mühendislik şeklinde de düşünüldü.

FRMF Başkanı Fouzi Lekjaa projeyi duyurmak için yaptığı açıklamada amaçlarının kadın futbolunu geliştirmek ve krallığın tüm bölgelerinde yaygınlaştırmak olduğunu söyledi.

2024 yılına kadar Faslı kadın futbolcuların sayısını 90 bine çıkarmak istediklerini belirten Lekjaa, yeni kulüp ve organizasyonları yönetmek için de 10 bin kadın yönetici eğitmeyi planladıklarını duyurdu.

Bu amaç içinse kadın futboluna ayrılan bütçe tam 10 katına çıkartılarak 65 milyon dolara yükseltildi.

BBC Spor Afrika’ya konuşan Sporting Club Casablanca Başkanı Mouad Oukacha, “Geçmişte bir kadının futbol oynaması kolay değildi,” diyor ve şöyle devam ediyor:

“Bugün ise çok kolay. Ailelerin kızlarıyla beraber geldiğini görebilirsiniz. Kızlarını destekliyorlar, daha fazla antrenman için okullarla müzakere halindeler. Açıkça gördüğümüz bir sosyal etki var, ki bu tüm ülkede geçerli bir durum.”

Dört yıl önce kurulan Casablanca kulübü, hayatına Fas’ın üçüncü liginde başladı. Geçen yıl ise kulüp, en üst ligde ikinci olarak Afrika Şampiyonlar Ligi’ne katılma hakkı elde etti.

Birinci ligdeki her takım gibi Casablanca da yıllık 120 bin dolarlık bir maaş bütçesi alıyor. Bu da onlara Burkina Faso, Fildişi Sahilleri, Mali ve Nijerya’dan oyuncu transfer etme imkânı sağlıyor.

Oukacha, kadın futbolunun profesyonelliğe adım atmasının standartları yükselttiğini söylüyor:

“Ülke içinde güçlü bir lige ihtiyacımız var. Böylelikle kulüpler de milli takımımıza, ülkeyi Afrika’nın en iyisi ve dünyanın da en iyi takımlarından biri yapacak şekilde otomatikman oyuncu sağlayabilir.”

Kaydedilen ilerlemeye rağmen, futbolun sadece erkekler için olduğu görüşünden hâlâ uzak olmayan bazı kişiler var gibi görünüyor.

Geleneksel düşünce tarzı hakkında soruları yanıtlayan Mrabet “Bu tamamen kaybolmadı” diyor ve şunları söylüyor:

“Kadın futbolunun tamamı hâlâ bu durumu yaşıyor gibi geliyor bana.”

Casablanca’nın 14 yaşındaki genç futbolcusu Rim’e göre bir kızın fırsatları ebeveyn onayına bağlı olabiliyor:

“Spor seven bir ailede büyüdüm. Annem yüzme antrenörü ve babam özel ihtiyaçları olan kişiler için halter antrenörü. Çoğu insan kadının da futbol oynamasını kabul etmiyor çünkü kadının çocuklara bakması, örnek bir anne ve iyi bir eş olması gerekiyormuş gibi düşünüyor.

“Ben tersini düşünüyorum. Kadın birçok şey yapabilir, futbol aracılığıyla birçok alanı da geliştirebilir.”

Fas’ın ilk kez Dünya Kupası’na katılımının inatçı engelleri ortadan kaldıracağı yönünde bir umut hâkim.

Çalışmalarının tam da bunun için olduğunu söyleyen Chebbak, “Amacımız Müslüman ve muhafazakâr bir ülke olan Fas’ta bile sahip olmak istediğimiz değerler konusundaki açık fikirliliği ve iletişimi göstermek,” diyor.

Kadın futbol devriminin mimarlarından olan Fas’ın gol rekortmeni Chebbak, adının başarıyla özdeşleşen bir sembol olduğunu görüyor.

“Bugün kızlar Chebbak formaları giyiyor ve bir gün kendi adlarıyla oynayacaklarını düşünüyorlar. Bu beni mutlu eden ve daha çok çalışmak için büyük bir sorumluluk duymamı sağlayan şey.”

Kaptanı gibi Mrabet de değişimin halihazırda görüldüğüne inanıyor.

“Sokaklarda ve sahillerde futbol oynayan birçok kız görüyorum.”

Ve hâlâ şüpheci yaklaşanlara bir mesajı var:

“Fas’ta başardıklarımız sadece futbol için değil, çok daha büyük bir şey için. Sayımız daha da artsın istiyoruz ve durmayacağız.”