Kayıp Ukraynalı çocuğu Putin’in müttefikinin evlat edindiği belirlendi

Asıl adı Margarita olan çocuk, Rus güçleri Herson kentinde kontrolü ele geçirdiğinde Bölge Çocuk Bakımevinden kaybolan 48 çocuktan biriydi.

Ukrayna hükümetine göre 2022’de işgalin başlamasından bu yana Rus güçleri yaklaşık 20.000 çocuk kaçırdı. Bu yılın başlarında Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC), Ukraynalı çocukları ülkelerinden kalıcı olarak uzaklaştırmak amacıyla yasadışı bir şekilde Rusya’nın kontrolündeki topraklara götürdükleri iddiasıyla Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Çocuk Hakları Komiseri Maria Lvova-Belova hakkında tutuklama emri çıkardı.

Rusya ise Ukraynalı çocukları sınır dışı etmediğini, onları savaştan korumak için tahliye ettiğini söylüyor.

BBC, Margarita ve diğer çocuklara ne olduğunu öğrenmek için Ukraynalı insan hakları araştırmacısı Victoria Novikova ile birlikte çalıştı. Novikova, ICC’ye teslim edilmek üzere Ukrayna Başsavcılığı için yeni kanıtlar içeren bir dosya hazırladı.

Margarita, sağlık sorunları olan ya da ebeveynlerinin öldüğü veya velayetini kaybettiği çocuklara bakan yerel çocuk bakımevinde kalıyordu.

Margarita’nın annesi doğumundan kısa bir süre sonra velayetini bırakmıştı ve babasının nerede olduğu bilinmiyordu.

Ağustos 2022’de 10 aylıkken bronşit nedeniyle Herson’daki çocuk hastanesine kaldırıldı; sonra bir daha haber alınamadı.

Şimdi yeniden Ukrayna’nın kontrolüne geçen Herson o zaman Rus işgali altındaydı.

Margarita’yı hastanede tedavi eden Dr. Nataliya Lyutikova, bir gün hastaneye leylak rengi giysili bir kadın geldiğini ve kendisini “Moskova’dan gelen çocuk işleri müdürü” olarak tanıttığını anlatıyor.

Dr. Lyutikova, Rusya tarafından bakımevinin başına getirilen bir yetkilinin, kadın ayrıldıktan kısa bir süre sonra, Margarita’nın derhal bakımevine geri gönderilmesi için art arda telefon ettiğini hatırlıyor.

Bir hafta içinde Margarita hastaneden taburcu edildi. Ertesi sabah, çocuk evindeki personelden onu yolculuğa hazırlamaları istendi.

Yuvada hemşire olarak çalışan Lyubov Sayko, “Korkuyorduk, herkes korkuyordu” diye anlatıyor.

Bazıları kamuflaj pantolonlu, biri siyah gözlüklü ve elinde evrak çantası olan Rus erkekler Margarita’yı almak için bakımevine gelmiş.

“Filmlerdeki karakterler gibiydiler” diyor.

Yedi hafta sonra, askeri kıyafetler giymiş bir Rus milletvekili olan Igor Kastyukeviç bakımevine gelip, diğer yetkililerle birlikte, Margarita’nın üvey kardeşi Maxim de dahil olmak üzere kalan çocukların sınır dışı edilmesini organize etmeye başladı.

Sayko, “Onları elimizden aldılar ve dışarı çıkardılar” dedi.

Kastyukeviç tarafından Telegram’da paylaşılan video görüntülerinde çocukların açık hava kıyafetleriyle otobüslere ve ambulanslara bindirilip götürüldükleri ve “Çocuklar Kırım’da güvenli koşullara götürülecek” dediği görülüyor. Rusya, 2014’te Kırım’ı Ukrayna’dan ilhak edilmişti.

BBC beş aydır Ukraynalı insan hakları araştırmacısı Victoria Novikova ile birlikte çalışarak Margarita ve diğer 47 çocuğun izini sürdü.

Rusya gibi büyük bir ülkede kayıp çocukları bulmak kolay bir iş değildi.

Önce, geçen Ağustos ayında Margarita’yı hastanede ziyaret eden leylak rengi giysili esrarengiz kadının kimliğini tespit etmek gerekiyordu.

Victoria, Margarita’nın tıbbi testler için Moskova’daki bir hastaneye nakline izin veren bir Rus belgesini ortaya çıkardı. Belgede bir kadının adı geçiyordu: Inna Varlamova. Sosyal medya üzerinden yapılan bir araştırma, leylak rengi giysili gizemli kadının o olduğunu doğruladı.

Daha sonra Dr. Lyutikova’ya, Margarita’yı çocuk koğuşunda ziyaret eden kadının Varlamova olduğunu fotoğrafından teşhis etti.

Varlamova hakkındaki araştırmalar, onun Rusya parlamentosunda çalıştığını ve Moskova yakınlarındaki Podolsk’ta mülk sahibi olduğunu ortaya koydu.

Dr. Lyutikova, çocuğun götürüldüğü geceden bahsederken “Margarita’nın özel bir muayeneye ihtiyacı yoktu” dedi. “Küçük bir çocuğu neden bu kadar uzağa götürdüler?” diye sorguluyordu.

BBC’nin Panorama ekibi, Rus güçleri tarafından Herson’daki çocuk bakımevinden alınan 40’tan fazla çocuğa ne olduğunu araştırdı. Ukrayna’daki gazetecilerle birlikte çalışan ekip, sahte doğum belgelerini, gizli bir evlat edinmeyi ve Rus parlamentosuna kadar uzanan kanıtları ortaya çıkardı.

Inna Varlamova’nın ismine ulaşan Panorama, daha sonra Rusya’daki kaynaklardan tren kayıtlarını elde etti. Bunlar, tanıkların Margarita’nın alındığını söylediği gün işgal altındaki Ukrayna’ya vardığını gösterdi.

O gece saat 12:20’de Varlamova ekstra dönüş biletleriyle trene binerek Moskova’ya geri döndü.

Kanıtlar, Margarita’nın bu gece yarısı treniyle kaçırıldığını gösteriyor.

Daha sonra bir Rus kaynak çok önemli bir bilgi daha verdi: Varlamova’nın kısa süre önce siyasi parti lideri Sergey Mironov ile evlendiğini gösteren bir belge.

Eski bir paraşütçü olan Mironov, Rusya’nın devlet denetimli muhalefetinin bir parçası olan Adil Rusya Partisi’nin lideri ve Devlet Başkanı Putin’i destekliyor. İngiltere ve AB de dahil olmak üzere bazı Batılı ülkeler tarafından yaptırıma tabi tutulmuş.

Ardından başka bir önemli bilgi geldi. Geçtiğimiz Aralık ayında “Marina” adında 14 aylık bir kız çocuğu için oluşturulmuş bir doğum kaydına eriştik. Çocuğun ebeveynleri Inna Varlamova ve Sergey Mironov olarak belirtilmişti. Kayıt düzensizdi ve çocuğun doğumuna dair orijinal bir kayıt göstermiyordu.

“Marina’nın” doğum günü 31 Ekim 2021 olarak kayıtlıydı; Margarita’nın doğum günüyle örtüşüyordu.

Anonim Rus kaynaklar aracılığıyla ekibe ulaşan evlat edinme kaydına göre, Margarita Prokopenko’nun adı, Marina Mironova olarak değişti, evlat edinen babası Sergey Mironov’un adını aldı; doğum yeri de Podolsk olarak kayıtlıydı.

Rus hükümeti Margarita’nın durumu hakkında bilgisi olmadığını ve yorum yapamayacağını söyledi.

Neyin savaş suçu teşkil ettiğini tanımlayan Cenevre Sözleşmesi’ne göre, güvenlik veya zorunlu askeri nedenler için gerekli olmadıkça ve geçici olmadıkça, savaş zamanlarında sivillerin sınır dışı edilmesi yasadışı. Sözleşme ayrıca bir çocuğun aile statüsünün değiştirilmesini de yasaklıyor.

Putin ve çocuk komiseri Maria Lvova-Belova bu yılın başlarında ICC tarafından suçlandığında, mahkeme yüzlerce Ukraynalı çocuğun yetimhanelerden ve çocuk bakımevlerinden yasadışı bir şekilde sınır dışı edilmesinin “bu çocukları kendi ülkelerinden kalıcı olarak uzaklaştırma niyetiyle” yapıldığını iddia etti.

Başkan Putin de Rusların Ukraynalı çocukları evlat edinmesini kolaylaştıran kararnameler çıkardı.

Lvova-Belova, Rusya’nın çocukları sadece koruyucu ailelere ya da vasilere verdiğini söyledi. “Bizde evlat edinme yok” demişti. “Bu çok önemli bir gerçek çünkü evlat edinme çocuğun tamamen yerli olması anlamına geliyor. Soyadını, adını değiştirebilir, doğum yerini değiştirebilirsiniz.”

Ancak Rus hükümeti araştırmamıza verdiği yanıtta, Rusya’nın yeni ilan edilen bölgelerindeki Ukraynalı çocukların evlat edinilmesine izin vermediğini söylemenin “yanlış” olduğunu belirtti. Hükümet, artık Ukrayna’nın büyük bir bölümünü Rusya’nın, burada yaşayan insanları da, çocuklar da dahil olmak üzere, kendi vatandaşı olarak gördüğünü söyledi.

Sergey Mironov ve Inna Varlamova’ya mektup yazarak Margarita’nın şu anda nerede olduğunu sorduk, ancak cevap vermediler.

Evden alınan diğer çocukların neredeyse tamamının Rusların elinde olduğuna inanılıyor. Rus yetkililere göre en az 17’si Kırım’da bulunuyor. Victoria Novikova, hepsinin Ukrayna’da akrabaları olduğunu söylüyor.

Ukrayna, Rusya’ya götürülen 19.546 çocuğun kimliğini tespit ettiğini, bunların 400’den azının geri döndüğünü iddia ediyor.

Rusya bu rakamlara itiraz ediyor.

Moskova, meşru bir talepte bulunulması ve çocukları almak için seyahat etmeleri halinde çocukları aileleri ya da arkadaşlarıyla yeniden bir araya getireceğini söylüyor. Ancak pek çok ebeveyn çocuklarının nerede olduğunu bilmiyor ve onları bulma ve geri getirme süreci zor ve karmaşık.

Herson Çocuk Evi’nden Ukrayna’ya geri getirilen sadece bir çocuk biliyoruz. Geçen ay, bir sağlık sorunu için ameliyat olmayı bekleyen üç yaşındaki Viktor Puzik, annesi Olha tarafından Kırım’dan alındı.

Olha çocuğunun güvende olduğunu öğrenmek için beklemenin acı verdiğini söyledi.

“Sürekli nerede olduğunu, nasıl olduğunu düşünüyordum. Hayatta mı değil mi? Her şey aklımdan geçti.”

Victoria, Herson Çocuk Evi’ndeki diğer tüm kayıp çocukları bulmak istiyor ama yakında izlerine rastlanamayacağından endişe ediyor.

“Zaman lehimize değil” diyor. “Sorun şu ki [Rus yetkililer] Rus doğum belgeleri ve hatta pasaportları düzenlerken çocukların kimliklerini silmeye çalışıyorlar.”

Bu arada Margarita’yı Ukrayna’ya geri getirme umudundan da vazgeçmiş değil.

Margarita’yı kabul edebilecek akrabalarını henüz bulamadığı için kendisi Ukrayna hükümeti tarafından küçük kızın yasal vasisi olarak atandı ve onu geri almak için Rus yetkililere başvurmayı planlıyor.

“Dünyanın Margarita’nın varlığını bilmesi gerekiyor. Onu silmek istediler. Onu geri getirmemiz gerekiyor.”