- Yazan, Megha Mohan & Yousef Eldin
- Unvan, BBC 100 Kadın
Dünya genelinde her beş kız çocuğundan birinin 18 yaşından önce evlendirildiği tahmin ediliyor. Çocuk yaşta evliliği yasaklayan ülkeler bile bazen bunu uygulamakta başarısız oluyor. Malavi’de ise değişimin ilk işaretleri gözleniyor.
Tamara’yı ziyarete ettiğimizde, sabah erkenden tarlaya gittiğini öğrendik.
Dokuz aylık hamile olan 13 yaşındaki çocuğa dinlenmek yoktu.
Tamara (gerçek adı değil), 20’li yaşlardaki kocası kaçtıktan sonra birkaç aydır teyzesinin küçük kulübesinde kalıyor, yerde uyuyordu.
Kocası, sosyal hizmetlerin Tamara’yı yasadışı evlilikten kurtarmaya geleceğini duymuş ve onlar gelmeden kaçmıştı.
Son birkaç yılda Tamara’nın hayatında çok şey değişti. Tamara’nın ailesi Malavi’nin güneyindeki Neno bölgesinde bir köyde yaşıyordu. Bölgedeki diğer ailelerin % 65’i gibi onun ailesi de yoksulluk sınırının altında yaşıyordu.
Ukrayna’daki savaş nedeniyle artan buğday ve gübre fiyatları durumu daha da ağırlaştırdı.
Tamara’nın anne ve babası kısa bir süre önce hastalanıp ölünce, tek çocuklarını büyükannesi yanına almış.
Ancak bir ay sonra Tamara bir gün okuldan döndüğünde büyükannesi ona şaşırtıcı bir haber verecekti.
“Bana evlenmem gerektiğini söyledi. Bir adamdan para almıştı” diyor Tamara.
Tamara’nın hiç tanımadığı bir adam onun için 15.000 Malavi kvaçası (yaklaşık 9 dolar) ödemişti.
Tamara’nın büyükannesi parayı çoktan harcamış, mısır almıştı. Adam da artık sabırsızlanıyor, parasını ödediği kızın, “karısının”, okulu bırakıp kendisiyle yaşamasını istiyordu.
Malavi’de çocuk yaşta evlilik 2017’de yasaklandı. Ama ülkede uzun zamandır kültürel olarak kabul görüyor ve Malavi nüfusunun yaklaşık % 85’inin yaşadığı kırsal bölgelerde hala devam ediyor. Girls Not Brides (Gelin Değil Çocuk) adlı STK’ya göre ülkedeki kız çocuklarının % 40’ından fazlası 18 yaşın altında evlendiriliyor.
Tamara, “Zor bir hayatım vardı. Adam benden büyüktü. Ne zaman yanlış bir şey yapsam beni dövüyor, fiziksel olarak taciz ediyordu” diye anlatıyor.
Birisi sosyal hizmetleri uyarana kadar Tamara üç ay boyunca onunla yaşamıştı. Okula dönmesi için düzenlemeler yapılırken, hamile olduğunu fark etti. Daha 12 yaşındaydı.
Tamara’nın yaşadığı kulübeden 100 km kadar uzakta, Mozambik sınırına yakın bir binada Malavi pop müziği çalıyor. Burası yerel bir radyo istasyonu olan Radio Mzati’nin ofisi.
Bir grup genç kadın radyo stüdyosunda “Ticheze Atsikan” adlı program için yayına hazırlanıyor.
Sunucu Chikondi Kuphata, dinleyicileri selamlıyor ve “biz güzel kızlar için, bizi etkileyen konuları tartışabileceğimiz bir platform” diye tanıtıyor programı.
Lucy Morris,: “Kızlar eğitim aldıklarında ve haklarını öğrendiklerinde, çocuk yaşta evliliği durdurmak için yardım alabileceklerini bilirler”
Kuphata ve yardımcı sunucu Lucy Morris İngilizce ve Çiçeva dili konuşuyor. Programın adı Çiçeva dilinde “Sohbet edelim” anlamına geliyor. Kırsal kesimdeki kız çocuklarının eğitimlerine devam etmesi için çalışan bir STK olan AGE Africa tarafından desteklenen haftalık program, Malavi genelinde dört milyondan fazla dinleyiciye ulaşıyor. Dinleyicilerin çoğunluğu köylerdeki kadınlardan oluşuyor.
Bugünün konusu çocuk yaşta evlilik. Morris mikrofonda:
“Bunun en büyük nedeni yoksulluk. Ailelerimizin çoğu yoksul olduğu için, çocuklarına bakamıyor, çözümü kızlarını evlendirmekte görüyor. Kızlar kendilerinden çok daha yaşlı ama geçimlerini sağlayabilecek erkeklerle evleniyorlar.”
Dinleyicilerden WhatsApp üzerinden yorum göndermelerini istiyorlar. Gelen mesajlar şöyle:
“Artık her şey için okul gerekli!”, “Okula geri dönseniz iyi olur!”, “Erken evlilik iyi değil!”
“Kızlar eğitim aldıklarında ve haklarını öğrendiklerinde, çocuk yaşta evliliği durdurmak için yardım alabileceklerini bilirler. Biz de kızları konuşturmak, hikayelerini paylaşmak ve başka bir yol olduğunu bilmelerini sağlamak istiyoruz” diyor Morris.
Ticheze Atsikan’ın Mulanje Dağı eteklerindeki köyü Gulumba’da için sadece kadınlardan oluşan bir dinleme kulübü var. Dinleme grubuna davet edilmemesine rağmen programın bir başka hayranı da yerel şef Benson Kwelani. Kwelani, kızları okulda kalmaları için teşvik ettiğini ve 18 yaşından küçük kızların evlenmesine onay vermeyeceğini söylüyor.
Çocuk yaşta evlilikler
- Birleşmiş Milletler (BM) çocuk fonu UNICEF’e göre bugün hayatta olan yaklaşık 650 milyon kadın 18 yaşından önce evlendi
- Çocuk yaşta evlenen kadınların %40’ından fazlası Güney Asya’da, ardından %18 ile Sahraaltı Afrika geliyor
- Yardım kuruluşu World Vision’a göre, dünya genelinde kız çocuklarının yaklaşık %21’i çocuk yaşta evlendiriliyor
- Girls Not Brides adlı STK’ya göre, çocuk yaşta evlilik oranları Asya ve Afrika’da son on yılda azaldı, ancak Latin Amerika ve Karayipler’de 25 yıldır hiçbir ilerleme kaydedilmedi.
Michelle Obama, Amal Clooney ve Melinda French Gates’in iki hafta önce Malawi’ye yaptıkları ziyaretin ardından Devlet Başkanı Lazarus Chakwera çocuk yaşta evliliğin sona erdirilmesine yönelik ulusal stratejiye daha fazla fon sağlanacağını duyurdu.
Bu üç ünlü kadın, aynı zamanda ülkede çalışarak çocuk yaşta evliliklere karşı mücadele eden yerel örgütleri de destekliyor.
STK’lar, sosyal hizmetlerin çocuk yaşta evlilik vakalarına müdahil olmasının hala alışılmadık bir uygulama olduğunu, ancak bazı yerel liderler arasında olumlu anlamda tutum değişikliği görüldüğünü söylüyor.
Ancak ailelerin kızlarını gizlice kendilerinden çok daha yaşlı erkeklerle evlendirmelerine karşı bir şey yapılamıyor.
Ailenin de desteğiyle gizli çocuk evliliklerini durdurmada yerel liderlerin önemli rol oynayabileceği belirtiliyor.
Tamara sağlıklı bir erkek bebek dünyaya getirdi. Blantyre kentinde Risk Altındaki Kızlara Hizmet grubu adlı küçük bir Malavi STK’sı, Tamara doğum sancısı çektiğinde sağlık kliniğine götürmesi için bisikletli bir adam tutmuş. Ayrıca onu ve teyzesini düzenli olarak kontrol ediyorlar.
Tamara’nın doğumu sorunsuz geçse de, Dünya Sağlık Örgütü’ne göre hamilelik ve doğumdan kaynaklanan komplikasyonlar genç kadın ve ergenlerde en önde gelen ölüm nedeni.
STK’nın yöneticisi Caleb Ng’ombo, Tamara için şunları söylüyor:
“Toplumun ve teyzesinin desteğine sahip ama asıl iş şimdi başlıyor. Okula dönmesi onun için daha iyi olur ama aynı zamanda çocuğuna da bakması gerekiyor. Şimdi ne olacağından emin değiliz.”
Tamara oğlu Prince’in okulu bitirebilmesini umuyor. Teyzesi meyve ve sebze tezgahındaki satışlardan ayda 50 dolardan az kazanıyor. Tamara elinden geldiğince ona yardım ediyor ve orada arkadaşlarıyla görüşüyor.
En son ziyaretimizde, köyden iki hamile genç kızı, sebze dolu sepetleriyle evlerine dönerken gördük.
